Elektronik Defter ve Defter Beyan Çıkmazı
Elektronik Defter ve Defter Beyan Gülmecesi(!) konusuna biraz değinelim. Biraz mizahi olacak ama varsın olsun. Her zaman mahkeme duvarı gibi soğuk durmaya gerek yok.
Öncelikle belirtelim ki; bir veya iki bilemedin üç cümle blok yazısı yazmak için koca bir sayfayı heba ediyoruz. Ancak blok yazmanın usulü de bu şekildedir. Bu yüzden biz de bu prosedüre uyuyoruz. Ama şunu da belirteyim ki bu bilgi muhasebeciye faydalı olacak bir bilgi. Günümüz tabiriyle “Hap Bilgi” diyebiliriz. Öncelikle hap bilgimizi yazalım, sonrasında geyik muhabbetine devam edeceğiz.
Zira web sayfasında reklama boğulmadan bir kelime veya bir bilgi öğrenmek hepimize iyi gelecektir.
Defter Beyan Kullanan II. Sınıf İşletmelerin Zorunlu e-Fatura kullanması Durumunda
II. Sınıf vergi mükellefi, yani bilanço esasına tabi olmayan esnaf, ciro zorunluluğundan dolayı e-Fatura mükellefi olursa, Elektronik defter (e-Defter) kullanmak zorunda DEĞİLDİR.
Evet arkadaşlar, klasik olarak sayfanın içine gömülmesi gereken bilgiyi yazının başında servis ettik. Artık gönül huzuruyla eleştiri ve tavsiyelerde bulunabiliriz. Elbette konuyu biraz daha detaylı anlayabilmek için deneme yazımızı okumanızı tavsiye ediyoruz.
Ülkemizde Kontrolsüz Dijitale Geçiliyor
Ülkemizde; Maliye ve Sigorta işlemleri hızlı ve kontrolsüz bir şekilde dijital ortama aktarılıyor. Bu bakımdan Maliye; elektronik mükellef çemberini genişletmek için e-Fatura ve Elektronik Defter tutma hadlerini güncelliyor. Bunun yanında yeni faaliyet türlerini de sisteme dahil ediyor.
Elbette elektronik defter kullanım zorunluluğunda ciro limitini Kanun koyucu aşağı doğru çekiyor. Buna karşılık bilanço usulüne göre defter tutma ciro limitini yükseltiyor, bu da çelişki oluşturuyor. Bu bağlamda konuya bir dalış yapalım ve eteğimizdeki taşları dökelim.
Vergi Usul Kanun 176’ncı maddesi deftere tabi işletmeleri sınıflandırıyor. Bunun yanında Vergi Usul Kanunu 177’inci ve Vergi Usul Kanunu 178’inci maddeleri de birinci sınıf ve ikinci sınıf tacirleri ilaveten defter tutma hadlerini belirliyor. Bunlara ilaveten Vergi Usul Kanunu 178’inci , Vergi Usul Kanunu 180’inci ve Vergi Usul Kanunun 181’inci maddelerinde tacirin sınıf değiştirme şartlarını detaylı şekilde tanımlıyor.
Sonuç olarak biraz abartılı olacak ama Levent Kırca’nın gayri meşru iş için çalıntı arabayla polise yakalanması gibi bir skeç zihnimizde canlanıyor. Mükelleflerin maliye ve sigortaya karşı yükümlülükleri ve bunların takibi oldukça zordur. Bu sorumlulukları mükellef ve muhasebecilerin yerine getirebilmesi için önlerinde uzun ve aynı zamanda engelli bir yol var. Eğer biz de bu deveyi güdeceksek, yüksünmeden veya yüksünerek yoldan koşmamız gerekiyor. Elbette kimi zaman engelleri bir hamlede aşarken, kimi zaman düz yolda tökezleyebiliyoruz.
Bilançoya Tabi Gerçek Kişi Mükellef İşletme Hesabına Düşerse
2022 yılı cirosuna istinaden 2023 yılında Bilanço defterine ve aynı zamanda cirosundan dolayı 2023 yılının 7. ayında e-Faturaya da zorunlu olarak geçiyor.
Bu mükellef 2023 yılı cirosundan dolayı 2024 yılında işletme defterine düşüyor. Eğer bilanço defterinden kalmaya devam etseydi zorunlu olarak 2024 yılında e-Deftere de geçecektir. Ancak işletme defterine düştüğü için 2024 yılında e-Deftere geçmesine gerek olmuyor. Defter beyan olarak ticari faaliyetine devam edebiliyor.
Bilanço Defter Tutma Zorunluluğu ve Şartları
Konumuza zemin teşkil etmesi amacıyla fazla detaya inmeden bu konuyla ilgili kısaca bilgi verelim. Vergi Usul Kanunu 177’inci Maddeye Göre Defter Tutma Limitleri her yıl güncelleniyor.
| ALIŞ TUTARI | SATIŞ TUTARI | YILLIK HASILAT | İŞ HASILATI+SATIŞ T |
|---|---|---|---|
| 400.000 TL | 570.000 TL | 200.000 TL | 400.000 TL |
Bu kısa açıklamayı fikir vermek açısından yazıyoruz. Zira bilindiği gibi defter tutma hadlerinde bazı özel durumlar da var. Ancak bu konumuzun dışında. İlgili mevzuata bakılabilir.
Buna karşılık Elektronik Faturaya ve dolayısıyla Elektronik Deftere geçişlerde 509 Sıra No.lu Vergi Usul Kanun Tebliğiyle sürekli güncelleniyor. Bilanço defter tutmada hadler sürekli yükseliyor. Buna karşılık e-Faturaya geçiş zorunluluğu sürekli düşüyor. 2022 yılında satış hasılatı 3 Milyon TL’yi bulan mükellef bir sonraki yıl e-Faturaya, sene başından itibaren de Elektronik Deftere zorunlu olarak geçiyor.
Düşmek ve Dönmek
Bilanço defter tutma limitini kaybeden gerçek kişi tacir, daha sonra tekrar ikinci sınıfa düşebiliyor. Oysa zorunlu olarak e-Fatura ve dolayısıyla e-Deftere geçiş yapan mükellef tekrar kağıt ortamına dönemiyor.
Bunun yanında e-Faturaya geçişlerde ciro şartı sürekli ters yönde geriliyor. Ayrıca bazı iş kolları da zorunlu olarak e-Faturaya ve dolayısıyla Elektronik Deftere geçmek zorunda kalıyor.
509 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde belirtildiği üzere e-Faturaya geçmek zorunda bulunanları şu şekilde sıralayabiliriz.
- Brüt satış hasılatı 2022 yılı için 3 Milyon TL
- Gayrimenkul ve/veya motorlu taşıt, inşa, imal, alım, satım veya kiralama işi yapanlar 2022 yılı için 500 Bin TL ve üzeri satışı veya gayrisafi iş hasılatı olursa
- Konaklama hizmeti veren işletmeler
- İnternet ortamında kendi web sitesi ve pazaryeri olarak tabir edilen gittigidiyor vb. platform üzerinden satış yapanların yıllık cirosu 500 Bin TL ve üzeri olduğunda e-Faturaya geçer.
e-Faturaya geçiş şekli; bir sonraki yıl yani 01.07.2023 tarihinde e-Faturaya geçiş yapılıyor. Bir sonraki yani 01.01.2024 yılında da e-Deftere kullanılmaya başlanıyor.
Bu Soru Bizi Terletiyor
Açıklamalar ışığında şöyle bir soru soralım. İnternetten satış yapan esnafın brüt satış tutarı 500 Bin TL’dir. Buna karşılık bilanço esasına göre defter tutma zorunluluğu yoktur. Bu durumda mükellef e-Faturaya geçtiği halde Elektronik Deftere de geçiyor mu?
Mevzuatta bu konuya ilişkin bir açıklama yok. Ancak Türk Optisyen Gözlükçüler Birliği bu konuyu merak ediyor. Elbette durduk yere merak etmiyor. Odaya kayıtlı mükelleflerin talebi doğrultusunda konuyla ilgili Maliye Bakanlığından görüş talebinde bulundu.
Tarih ve sıra numarası E-82690061-220.02[DFT]-122141 yazı ile T.C.HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI Gelir İdaresi Başkanlığı Uygulama ve Veri Yönetimi Daire Başkanlığı (III) makamı konuyu anlaşılır şekilde izah ediyor.
526 Sıra No.lu VUK Tebliğ ile Eklenen Bent ile SGK ile sözleşme yapan işletmelerin e-Fatura kullanma zorunluluğu bulunuyor. Ancak işletme bilanço esasına tabi değil, buna karşılık Defter-Beyan sistemine tabi. Bu durumda her ne kadar zorunlu olarak e-Faturaya geçen işletmenin aynı zamanda e-Deftere geçip geçmeyeceği soruluyor. Netice olarak Bakanlığın verdiği cevabi yazı;
3.2.6. Elektronik Defter uygulamasına dâhil olma zorunluluğu bulunan mükelleflerden;
- 1- e-Fatura uygulamasına geçiş zorunluluğu bulunan mükellefler, e-Fatura uygulamasına geçiş süresi içinde (e-Fatura uygulamasına yıl içinde zorunlu olarak geçen mükellefler bakımından izleyen yılın başından itibaren), e-Defter uygulamasına geçmek ve edefter.gov.tr adresinde format ve standardı belirlenen defterleri e-Defter olarak tutmak zorundadırlar.
- Buna göre, Sosyal Güvenlik Kurumu ile sözleşme imzalayan optisyenlik müessesesine tabi mükelleflerin; II inci sınıf tüccar olarak işletme hesabı esasına göre defter tutuyorsa 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 176 ve müteakip maddeleri uyarınca Bilanço esasına göre defter tutmaya başlayacağı tarihe kadar
- Defter-Beyan sistemi kapsamında işletme hesabı esasına göre defter tutmaya devam edebilir.
Sonuç ve Değerlendirme
Nasrettin Hocanın bir çok fıkrası var. Ama en beğendiğim “Bana eşekten düşen gelsin.” Bir de Mevlana Hazretlerinin Mesnevisinde geçen bir hikayesi var ki değme gitsin. Ama onu şimdilik zikretmeye gerek yok. Dijitale hızlı geçişin ana sebebi zannedersem kayıp/kaçak önlemek içindi.
Ülkede gerek tarım ürünlerinin, gerekse sanayi ürünlerinin üretimine önem verilip sağlıklı politika belirlenmediği sürece dijitale geçmek sorunları çözmez. Ancak ticaret yapanlara ve bunların işini takip edenlere ek maliyet ve ek çalışma zamanı yükler.
