Demirbaş ve Amortisman Kısa Bilgiler
Demirbaş ve Amortisman oldukça kapsamlı bir konudur. Burada kanunun detayından ziyada pratikte uygulamalara değinecektir. Her yıl güncellenen demirbaş alt sınırı;
- 2023 Yılı için 4.400 TL (Dört bin dört yüz TL’dir.)
- 2024 Yılı için 6.900 TL (Altı bin dört yüz TL’dir.)
Amortisman denildiğinde ilk akla gelen demirbaş olsa da buna ilaveten taşıt, makine, teçhizat ve binayı da sayabiliriz. Şimdi aktifimizde bulunan varlıklardan ayırdığımız amortisman konusunu irdeleyelim.
Amortisman Ayırma Bilgisi
Mükellef amortismana tabi kıymetlerinden her yıl yıpranma payı ayırır. Demirbaş ve buna bağlı amortisman ayırma oranını kim belirler? Amortisman ayırma oranını Maliye Bakanlığı tespit eder.
VUK 315 inci maddesi amortisman konusunu izah eder. Bu bağlamda iktisadi kıymetin faydalı ömrü dikkate alınarak amortisman ayrılır.
Amortisman Süresi
Amortisman ayırma süresi ne zaman başlar? Aktife alınan demirbaş, alındığı tarihten itibaren amortisman ayrılmaya başlanır. Amortisman ayırma süresi yıl olarak dikkate alınır. VUK 320 inci maddede kanunun detayı düzenleniyor.
Amortisman ayırmada nelere dikkat etmeliyiz;
- Aktife alındığı tarihte başlar
- Ancak ilgili yıla ait amortisman payı gidere yazılabilir
- Amortisman ayrılmaması veya düşük(kısmi) oranda ayrılması amortisman süresini uzatmaz
Amortisman Ayrılması ve Kaydı
Demirbaş ve amortisman konusunu biraz daha detaylandıralım. Amortismana tabi iktisadi kıymetin satılması ile ilgili yapılacak işlemleri VUK 328 inci madde düzenliyor. Aktife kayıtlı demirbaşın satılması durumunda ne gibi işlem yapılır? Aktifteki değeri ile satış değeri arasındaki müspet veya menfi artış veya azalış; kâr veya zarar olarak kayıtlara alınır. Hem işletme defterinde hem de Serbest Meslek Kazanç defterinde de işlem kayda alınıyor. Elbette bu iki deftere detay kayıt yapılamadığı için hasılat veya gider olarak kaydediliyor.
Şunu da unutmayalım ki aktifteki demirbaşın devir veya trampa ile elden çıkarılması da satış hükmündedir.
Önemli Notlar
Amortisman oranlarını iki başlık altında toplayabiliriz;
- VUK 313 üncü madde: İşletmede 1 yıldan fazla kullanılan kıymetler
- VUK 269 uncu madde: Gayrimenkul, alet, edevat ve sinema filmlerinin amortismanını belirtir.
Mükellefler için amortisman müessesesi zorunlu değil ancak seçimlik bir haktır. Yasa çerçevesinde mükellefe tanınan bu hakkı, mükellef dilerse kullanabilir. Bu bağlamda şu şekilde özetleyebiliriz.
- Mükellef amortisman hakkının kullanabilir
- Mükellef amortisman hakkının kullanmayabilir
- Mükellefe amortisman hakkını kısmi kullanabilir
Eğer amortisman ayrılmamışsa ya da kısmı ayrılmışsa aktifteki demirbaştan amortisman düşülerek net değer baz alınır. Bu durumda satılan aktifin satış değeri ile aktifteki net değeri arasındaki müspet fark kârdır.
Aktif değerden amortisman ayrılmadığında;
Yeniden değerleme yapılacağında ayrılmayan amortisman ayrılmış gibi hesap yapılarak, yeniden değerlemeye tabi tutulur. Ancak iktisadi kıymet satıldığında böyle bir işlem yapılmaz. Görünen net değer üzerinden işlem sonuçlandırılır. Başka bir ifade ile ayrılmayan veya kısmı ayrılan amortisman için her hangi bir işlem yapılamıyor.
Konu ile ilgili daha detaylı bilgi almak istenirse ekteki muktezaya göz atılabilir.
Rize Valiliği Defterdarlık Gelir Müdürlüğü 85550353-105[2020]-E-7749
Kısaca demirbaş ve amortisman konusuna yüzeysel olarak değindik . Maksadımız; amortisman ayrılmadığında satılan iktisadi kıymetin kâr veya zarar durumunu değerlendirmekti. Netice olarak bir demirbaştan amortisman ayrılmadığında sonraki yılda ayrılsa bile gidere atılamaz. Ancak KKEG hesabına atılabilir.
Demirbaş satıldığında, eğer demirbaştan amortisman ayrılmamışsa aktifteki değeri üzerinden kâr veya zarar hesabı yapılır.
