Promosyon Ürün Muhasebe Kaydı Bedelsiz Mal KDV İşlemleri
İşletmeniz “3 al 2 öde” kampanyası yapıyor, çay alana bardak hediye ediyorsunuz veya müşterilerinize numune ürün dağıtıyorsunuz. Peki, bu bedelsiz verdiğiniz ürünlerin muhasebe kaydını nasıl yapacaksınız? KDV’sini geri alabilir misiniz? Hediye malın KDV oranı ana üründen farklıysa ne olur?
Promosyon ürün muhasebe kaydı, muhasebecilerin en çok kafasını karıştıran konulardan biridir. Bedava verilen ürünlerin vergi boyutu, KDV oranı farklılıkları ve hesaplama yöntemleri karmaşık görünebilir. Yanlış kayıt, hem vergi cezasına hem de gereksiz gider yazılmasına neden olur.
Bu rehberde promosyon ürün bunların ayrılmaz parçası numune ve eşantiyon ürünlerinin tüm muhasebe kayıtlarını öğreneceksiniz. Farklı gerçek senaryolar ile KDV, ÖTV işlemleri ve doğru hesaplama yöntemlerini adım adım göreceksiniz.
Bu yazıda neler göreceği:
- • Promosyon ürünü nedir ve vergi kuralları nelerdir?
- • KDV oranı farklı ise nasıl hesaplanır? (Çay + Bardak örneği)
- • 10 farklı senaryo: Aynı ay/sonraki ay dağıtım, ÖTV’li ürün, numune, eşantiyon
- • Muhasebe fişi örnekleri (hesap kodları ile)
- • Numune ve eşantiyon arasındaki farklar
- • Yapılmaması gereken hatalar ve yasal dayanaklar
Promosyon Ürünü Nedir?
Promosyon ürün kullanımının amacı işletmelerin müşteri çekmek ve satışlarını artırmak amacıyla bedelsiz veya indirimli olarak verdiği ürün veya hizmetlerdir. “Özendirme” anlamına gelen promosyon ürün ticari faaliyetin doğal bir parçası olarak kabul edilir ve belirli vergi kurallarına tabidir.
Klasik promosyon örnekleri günlük hayatımızda sıkça karşımıza çıkar. Halı satın alan müşteriye kilim hediye edilmesi, market alışverişinde 8 kilo pirince 1 kilo bulgur eklenmesi veya çay satın alana bardak verilmesi tipik promosyon uygulamalarıdır. Bu uygulamalardaki önemli nokta, verilen hediye ürünün ana faaliyet konusu ile ilgili olması ve ticari teamüllere uygun olmasıdır.
Promosyon Türleri
İşletmeler farklı promosyon stratejileri uygulayabilir. En yaygın promosyon türleri şunlardır:
Ürün bazlı promosyon: Belirli bir ürün alımına karşılık başka bir ürün hediye edilir. Örneğin şampuan alana saç kremi bedava verilmesi.
Miktar bazlı promosyon: “3 al 2 öde” veya “5 al 4 öde” gibi kampanyalar bu kategoriye girer. Müşteri belirli miktarda ürün aldığında fazladan ürün bedelsiz verilir.
Numune ürün dağıtımı: Asıl ürünü küçük veya az gramajlı halini tanıtım amacıyla verilmesidir. Kozmetik firmaları tarafından verilen şampuan numuneleri buna örnektir.
Eşantiyon dağıtımı: Firmanın logosunu taşıyan ajanda, kalem, takvim, anahtarlık gibi tanıtım ürünleridir. Bu ürünler genellikle ana ürün ile ilgili değildir.
Yasal Çerçeve
Promosyon ürün muhasebe kaydı konusunda temel yasal dayanak KDV Kanunu’nun 29. maddesidir. Bu maddeye göre, bedelsiz teslimler belli şartlar altında KDV’den istisna tutulabilir veya kısmi indirim uygulanabilir.
VUK (Vergi Usul Kanunu) Madde 274’e göre, promosyon amaçlı verilen ürünler pazarlama ve satış gideri olarak kaydedilebilir. Ancak bu giderlerin ticari teamüllere uygun olması ve işletmenin faaliyet konusu ile ilgili olması gerekir.
2024 yılı için Maliye Bakanlığı’nın çeşitli Özelgeleri, promosyon ürünlerinde KDV indiriminin nasıl yapılacağını detaylandırmıştır. Bu Özelgelere göre, hediye ürünün KDV oranı ana ürünün KDV oranından farklı ise oran hesaplaması yapılması zorunludur.
Promosyon Ürünlerinde KDV Uygulaması
Promosyon ürünü muhasebe kaydında en karmaşık konu KDV hesaplamasıdır. KDV Kanunu, bedelsiz verilen ürünlerde farklı kurallar öngörmüştür. Ana ürün ile hediye ürünün KDV oranlarına göre indirim hakkı değişmektedir.
Ana Kural: KDV Oranı Karşılaştırması
Türkiye’de 2024 yılı itibariyle üç farklı KDV oranı uygulanmaktadır: %1, %10 ve %20. Promosyon ürününün KDV işleminde kritik faktör, ana ürün ile hediye ürünün KDV oranlarının karşılaştırılmasıdır.
Maliye Bakanlığı’nın belirlediği kural oldukça nettir: Eğer hediye malın KDV oranı ana malın KDV oranından düşük veya eşitse, hediye için ödenen KDV’nin tamamı indirim konusu yapılabilir. Bu durumda işletme Promosyon ürün için ödediği KDV’yi tam olarak geri alabilir ve vergi yükü oluşmaz.
Durum 1: Hediye Malın KDV’si Ana Malın KDV’si Eşitse
Bu en rahat durumdur. Örneğin çay (KDV %10) satın alan müşteriye çay bardağı (KDV %10) hediye ediyorsanız veya bilgisayar (KDV %20) alan müşteriye mouse (KDV %20) veriyorsanız, hediye ürün için ödediğiniz KDV’nin tamamını indirim konusu yapabilirsiniz.
Bu durumda muhasebe kaydı oldukça basittir. Promosyon ürününü satın aldığınızda ödediğiniz KDV’yi 191 İndirilecek KDV hesabına kaydedersiniz. Promosyonu dağıttığınızda ise sadece ürünün maliyet bedelini 760 Pazarlama Giderleri hesabına aktarırsınız. KDV ile ilgili ek bir işlem gerekmez.
Örnek olarak 10.000 TL tutarında promosyon ürünü aldınız ve KDV %20 ödediğiniz durumu düşünelim. Ana ürününüz de %20 KDV’ye tabi ise, 2.000 TL KDV’nin tamamını geri alabilirsiniz. Elbette bir ihracattan dolayı iade KDV gibi değil. İndirim konusu yaparak, ödeyeceğiniz KDV’ den düşerek, bu işlemi yaparsınız.
Durum 2: Hediye Malın KDV’si Ana Malın KDV’sinden Büyükse
İşler burada karışır. Eğer çay (KDV %10) satarken bardak (KDV %20) hediye ediyorsanız, bardak için ödediğiniz KDV’nin sadece bir kısmını indirim konusu yapabilirsiniz. Fazla olan kısım ise doğrudan gider olarak kaydedilir.
Bu durumda oranlama formülü kullanılır. Formül oldukça basittir:
İndirilecek KDV = Ödenen KDV × (Ana Ürün KDV Oranı / Hediye Ürün KDV Oranı)
Örneğin çay bardağı için 100.000 TL KDV ödediniz. Çayın KDV’si %10, bardağın KDV’si %20 ise:
İndirilecek KDV = 100.000 × (10/20) = 50.000 TL
Kalan 50.000 TL ise pazarlama giderine eklenecektir. Bu miktar indirim konusu yapılamaz, doğrudan gider olarak defterlere kaydedilir.
KDV Oranı Farklı İse Hesaplama Yöntemi
Farklı KDV oranlı promosyon ürünü muhasebe kaydında dikkat edilmesi gereken temel noktalar şunlardır:
Birincisi, hesaplama yaparken mutlaka ana ürünün KDV oranını esas almalısınız. Hediye ürünün KDV’si ne kadar yüksek olursa olsun, indirim hakkınız ana ürünün oranı ile sınırlıdır.
İkincisi, promosyon ürün satın aldığınız anda tüm KDV’yi 191 hesabına kaydetmelisiniz. Ancak promosyonu dağıttığınızda oranlama yaparak fazla olan KDV’yi giderleştirmek gerekir.
Üçüncüsü, eğer promosyon ürününü satın aldığınız ayda değil de sonraki aylarda dağıtacaksanız, KDV düzeltmesini dağıtım yapılan ayda gerçekleştirmelisiniz. Bu durumda 391 İlave Edilecek KDV hesabı kullanılır.
KDV Oranlarına Göre İndirim Tablosu:
Bu tablo sayesinde hangi durumda ne kadar indirim hakkınız olduğunu kolayca görebilirsiniz. Tablonun mantığı basittir: Ana ürün KDV oranını hediye ürün KDV oranına böldüğünüzde indirim yüzdesini bulursunuz.
Farklı Promosyon Ürün Senaryosu ve Muhasebe Kayıtları
Teoriden pratiğe geçelim. Gerçek hayattan 10 farklı promosyon ürünü muhasebe kaydı senaryosunu detaylı örneklerle inceleyelim. Her senaryoda muhasebe fişi, KDV hesaplaması ve yasal dayanaklar yer alacak.
Senaryo 1: Aynı KDV Oranlı Ürün Promosyonu
İşletme: Mehmet Bey’in Elektronik Mağazası
Kampanya: Dizüstü bilgisayar alana wireless mouse bedava
Ana Ürün: Dizüstü bilgisayar (KDV %20)
Hediye Ürün: Wireless mouse (KDV %20)
Alım İşlemi:
Promosyon ürün olarak dağıtmak üzere 1.000 adet mouse satın alınmıştır.
Birim fiyat: 50 TL + KDV
Toplam tutar: 50.000 TL + 10.000 TL KDV = 60.000 TL
Muhasebe Kaydı (Satın Alma):
KDV Hesaplama:
Her iki üründe KDV oranı %20 olduğu için tüm KDV indirim konusu yapılabilir. Ek hesaplamaya gerek yoktur.
Muhasebe Kaydı (Promosyon Dağıtımı – Aynı Ay):
Açıklama:
Aynı KDV oranına tabi ürünlerde işlem çok basittir. Mouse için ödenen 10.000 TL KDV’nin tamamı indirim konusu yapılmıştır. Sadece maliyet bedeli olan 50.000 TL pazarlama gideri olarak kaydedilmiştir.
Önemli Notlar:
✓ Her iki ürün de aynı KDV oranında ise KDV sorunu yoktur
✓ Promosyon aynı ay içinde dağıtılmıştır
✓ İrsaliye düzenlenmesi unutulmamalıdır
✓ Kampanya tutarı iş hacmi ile orantılı olmalıdır
VUK Dayanağı: VUK Madde 274, KDV Kanunu Madde 29
Senaryo 2: Farklı KDV Oranlı Ürün Promosyonu (Çay + Bardak)
İşletme: Fatma Hanım’ın Çay Dükkânı
Kampanya: 1 kg paket çay alana 1 çay bardağı bedava
Ana Ürün: Paket çay (KDV %10)
Hediye Ürün: Çay bardağı (KDV %20)
Alım İşlemi:
60.000 adet çay bardağı satın alınmıştır.
Birim fiyat: 8 TL + KDV
Toplam tutar: 480.000 TL + 96.000 TL KDV = 576.000 TL
Muhasebe Kaydı (Satın Alma):
KDV Hesaplama (Promosyon Dağıtımında):
Çayın KDV’si %10, bardağın KDV’si %20 olduğu için oran hesaplaması yapılır:
İndirilecek KDV = 96.000 × (10/20) = 48.000 TL
Gidere Atılacak KDV = 96.000 – 48.000 = 48.000 TL
Muhasebe Kaydı (Promosyon Dağıtımı – Aynı Ay):
Açıklama:
Bu senaryo en sık karşılaşılan ve en çok hata yapılan durumdur. Ana ürün çayın KDV oranı %10 olduğu için, hediye bardağın %20 KDV’sinin sadece yarısı (10/20) indirim konusu yapılabilir. Kalan 48.000 TL pazarlama giderine eklenir.
Pazarlama gideri hesabına yazılan 528.000 TL şu şekilde oluşmuştur:
Bardağın maliyet bedeli: 480.000 TL
İndirim yapılamayan KDV: 48.000 TL
Toplam: 528.000 TL
Önemli Notlar:
✓ Oran hesabı mutlaka yapılmalıdır (10/20 formülü)
✓ Promosyon aynı ay dağıtılmıştır
✓ İrsaliye üzerinde “Promosyon Ürünü” ibaresi yazılmalıdır
✓ Absürt hediye olmamalıdır (çaya buzdolabı verilemez)
Dikkat: Bu senaryo Maliye Bakanlığı’nın en sık sorguladığı durumdur. Oran hesaplamasını yapmadan tüm KDV’yi indirim konusu yapmak vergi incelemesinde ciddi sorun yaratır.
VUK Dayanağı: VUK Madde 274, KDV Kanunu Madde 29/3
Senaryo 3: Promosyon Aynı Ay Dağıtılırsa
İşletme: Ayşe Hanım’ın Marketi
Kampanya: 8 kg pirinç alana 1 kg bulgur bedava
Ana Ürün: Pirinç (KDV %10)
Hediye Ürün: Bulgur (KDV %10)
Alım İşlemi:
5.000 kg bulgur satın alınmıştır (1 kg’lık paketler).
Birim fiyat: 15 TL + KDV
Toplam tutar: 75.000 TL + 7.500 TL KDV = 82.500 TL
Satın Alma Tarihi: 5 Ocak 2024
Dağıtım Tarihi: 25 Ocak 2024 (aynı ay)
Muhasebe Kaydı (5 Ocak 2024 – Satın Alma):
Muhasebe Kaydı (25 Ocak 2024 – Promosyon Dağıtımı):
Açıklama:
Promosyon ürünü satın alındığı ayın içinde dağıtıldığı için işlem basittir. Her iki ürün de %10 KDV’ye tabi olduğu için 7.500 TL KDV’nin tamamı indirim konusu yapılmıştır. KDV düzeltmesine gerek yoktur.
Bu durumda iki ayrı muhasebe kaydı yeterlidir: Alım kaydı ve dağıtım kaydı. Ek bir KDV işlemi gerekmez.
Önemli Notlar:
✓ Aynı ay içinde hem alım hem dağıtım yapılmıştır
✓ KDV beyannamesi tek seferde düzeltilir
✓ İrsaliye düzenleme tarihi önemlidir
✓ Stok takibi düzenli yapılmalıdır
Senaryo 4: Promosyon İleriki Ay Dağıtılırsa
İşletme: Selim Bey’in Kırtasiye Dükkânı
Kampanya: Okul defteri alana kalem bedava
Ana Ürün: Defter (KDV %10)
Hediye Ürün: Kalem (KDV %20)
Alım İşlemi:
10.000 adet kalem satın alınmıştır.
Birim fiyat: 5 TL + KDV
Toplam tutar: 50.000 TL + 10.000 TL KDV = 60.000 TL
Satın Alma Tarihi: 20 Ocak 2024
Dağıtım Tarihi: 15 Şubat 2024 (sonraki ay)
Muhasebe Kaydı (20 Ocak 2024 – Satın Alma):
KDV Hesaplama (Şubat’ta Yapılacak):
Defterin KDV’si %10, kalemin KDV’si %20 olduğu için:
İndirilecek KDV = 10.000 × (10/20) = 5.000 TL
İlave Edilecek KDV = 10.000 – 5.000 = 5.000 TL
Muhasebe Kaydı (15 Şubat 2024 – Promosyon Dağıtımı):
Açıklama:
Promosyon ürünü satın alındığı aydan farklı bir ayda dağıtıldığı için 391 İlave Edilecek KDV hesabı kullanılır. Ocak ayında tüm KDV (10.000 TL) indirim konusu yapılmıştır. Şubat ayında ise fazla indirilen 5.000 TL KDV, 391 hesabı ile düzeltilir ve gidere eklenir.
Bu yöntem, farklı aylarda dağıtılan promosyonlarda KDV beyannamesinin doğru düzenlenmesi için kritik öneme sahiptir.
Önemli Notlar:
✓ Alım ve dağıtım farklı aylardadır
✓ 391 hesabı kullanımı zorunludur
✓ Şubat KDV beyannamesinde düzeltme yapılır
✓ İrsaliye tarihi Şubat ayını göstermelidir
VUK Dayanağı: VUK Madde 274, KDV Genel Uygulama Tebliği
Senaryo 5: “3 Al 1 Öde” Kampanyası
İşletme: Zeynep Hanım’ın Kozmetik Mağazası
Kampanya: 3 şampuan alana 1 şampuan bedava
Ürün: Şampuan (KDV %20)
Satış İşlemi:
Müşteri 3 şampuan satın alıyor, 1 şampuan bedava veriliyor.
Şampuan satış fiyatı: 100 TL + KDV
Şampuan maliyet: 60 TL
Satış Tutarı Hesaplama:
3 şampuan × 100 TL = 300 TL
KDV (%20) = 60 TL
Toplam tahsil edilecek = 360 TL
Muhasebe Kaydı (Satış):
Muhasebe Kaydı (Maliyet ve Promosyon):
Açıklama:
“3 al 1 öde” kampanyasında müşteri 3 ürün için ödeme yapar, 4 ürün alır. Satış kaydı sadece 3 ürün üzerinden yapılır (300 TL). Ancak stoktan çıkan ürün 4 adettir.
Maliyet hesaplaması:
Satılan 3 ürün maliyeti: 3 × 60 = 180 TL (621 hesaba)
Bedava verilen 1 ürün maliyeti: 1 × 60 = 60 TL (760 hesaba)
Toplam stoktan çıkan: 4 × 60 = 240 TL
Promosyon ürünü aynı tür olduğu için KDV sorunu yoktur. Bedava verilen ürün için ayrıca KDV hesabı gerekmez.
Önemli Notlar:
✓ Satış 3 ürün üzerinden yapılır
✓ Stoktan 4 ürün çıkar
✓ Bedava ürün maliyeti 760 hesaba yazılır
✓ KDV sadece satılan ürün üzerinden hesaplanır
✓ Faturada “3 Al 1 Öde Kampanyası” notu düşülmelidir
Dikkat: Bu kampanyada bedava verilen ürün için ayrı irsaliye düzenlenmesine gerek yoktur. Fatura üzerinde kampanya açıklaması yeterlidir.
Senaryo 6: ÖTV’li Ürün Promosyonu (Parfüm Örneği)
İşletme: Oğuz Bey’in Parfüm Fabrikası
Kampanya: 3 parfüm alana 1 parfüm bedava
Ürün: Parfüm (ÖTV %20, KDV %20)
Satış İşlemi:
Müşteri 600 adet parfüm satın alıyor, 200 adet bedava veriliyor.
Parfüm satış fiyatı: 40 TL (ÖTV hariç)
Parfüm maliyet: 20 TL
Satış Tutarı Hesaplama:
600 adet × 40 TL = 24.000 TL
ÖTV (%20) = 4.800 TL
KDV Matrahı = 24.000 + 4.800 = 28.800 TL
KDV (%20) = 5.760 TL
Toplam tahsil edilecek = 39.360 TL
Muhasebe Kaydı (Satış):
Muhasebe Kaydı (Maliyet ve Promosyon):
ÖTV Açıklaması:
Maliye Bakanlığı’nın özelgesine göre, promosyon olarak verilen ürünün ÖTV oranı ana mal ile aynı ise, hediye ürün için ayrıca ÖTV hesaplanmaz. Ana mal için ödenen ÖTV, hediye ürünü de kapsar.
Bu senaryoda 600 adet parfüm satılmış ve 200 adet bedava verilmiştir. Ancak ÖTV hesaplaması sadece satılan 600 adet üzerinden yapılmıştır (4.800 TL). Bedava verilen 200 adet için ek ÖTV hesaplanmamıştır.
Maliyet Hesaplama:
Satılan 600 adet maliyet: 600 × 20 = 12.000 TL
Bedava verilen 200 adet maliyet: 200 × 20 = 4.000 TL
Toplam stoktan çıkan: 800 × 20 = 16.000 TL
Önemli Notlar:
✓ ÖTV sadece satılan ürün için hesaplanır
✓ Hediye ürün için ek ÖTV yoktur (aynı oran)
✓ KDV hesabında ÖTV matraha dahildir
✓ Maliye özelgesi referans gösterilmelidir
✓ İmalat kayıtları düzenli tutulmalıdır
Yasal Dayanak: ÖTV Kanunu Madde 4, Maliye Bakanlığı Özelgesi (Tarih: 12.03.2023, Sayı: 62030549)
Dikkat: Eğer bedava verilen parfümün ÖTV oranı ana parfümden farklı olsaydı, o zaman hediye için de ayrı ÖTV hesaplanması gerekirdi.
NUMUNE ÜRÜN ÖRNEKLERİ
Senaryo 7: Numune Ürün Dağıtımı
İşletme: Selin Hanım’ın Kozmetik Firması
Ürün: Şampuan numunesi (50 ml)
Ana Ürün: Normal şampuan (500 ml, KDV %20)
Numune: Şampuan numunesi (50 ml, KDV %20)
Alım İşlemi:
10.000 adet şampuan numunesi üretilmiştir.
Birim maliyet: 3 TL
Toplam maliyet: 30.000 TL
Numune Üretim Kaydı:
Numune Dağıtım Kaydı:
KDV İşlemi:
Numune ürünler için ödenen KDV’nin tamamı indirim konusu yapılabilir. Çünkü numune, tanıtım amaçlıdır ve satışa konu olmaz. Ana ürün ile aynı KDV oranına tabidir.
Numune üretiminde kullanılan hammadde için ödenen KDV, normal şekilde 191 İndirilecek KDV hesabına kaydedilir ve tamamen geri alınır.
Numune Şartları:
✓ Üzerinde “Numune – Para İle Satılmaz” ibaresi olmalıdır
✓ Satışa konu olmayacak şekilde dizayn edilmelidir (küçük boy)
✓ Ticari teamüllere uygun olmalıdır
✓ Pazarlama amaçlı dağıtılmalıdır
✓ İş hacmi ile orantılı olmalıdır
Önemli Notlar:
✓ Numune mutlaka etiketlenmelidir
✓ İrsaliye üzerinde “Numune Ürün” yazmalıdır
✓ Fatura düzenlenmez, sadece irsaliye kesilir
✓ Teslim tutanağı düzenlenebilir
✓ KDV’nin tamamı indirilir
Dikkat: Eğer numune ürün üzerinde “Para İle Satılmaz” ibaresi yoksa ve normal ürün gibi satılabilir durumdaysa, bu numune değil promosyon ürünü olarak kabul edilir ve farklı kurallara tabi olur.
Senaryo 8: Eşantiyon Verme (Ajanda, Kalem)
İşletme: Hakan Bey’in Danışmanlık Firması
Kampanya: Yılbaşında müşterilere ajanda ve kalem hediye edilmesi
Eşantiyon: Üzerinde firma logosu olan ajanda ve kalem seti (KDV %20)
Alım İşlemi:
500 adet ajanda-kalem seti satın alınmıştır.
Birim fiyat: 80 TL + KDV
Toplam tutar: 40.000 TL + 8.000 TL KDV = 48.000 TL
Muhasebe Kaydı (Satın Alma):
Muhasebe Kaydı (Eşantiyon Dağıtımı):
KDV İşlemi:
Eşantiyon ürünler için ödenen KDV’nin tamamı indirim konusu yapılabilir. Çünkü eşantiyon, işletmenin tanıtım faaliyetinin bir parçasıdır ve iş hacmi ile orantılı olarak dağıtılır.
500 adet ajanda-kalem setinin maliyeti 40.000 TL’dir. Bu tutar işletmenin yıllık cirosuna göre değerlendirilir. Örneğin yıllık ciro 10 milyon TL ise, 40.000 TL eşantiyon gideri makul kabul edilir (%0,4).
Eşantiyon Şartları:
✓ İş hacmi ile orantılı olmalıdır
✓ Firma logosu veya ismi bulunmalıdır
✓ Tanıtım amaçlı olmalıdır
✓ Ticari teamüllere uygun olmalıdır
✓ Müşteri ilişkilerini güçlendirmeye yönelik olmalıdır
Absürt Eşantiyon Örnekleri (YAPMAYIN!):
✗ Kırtasiye firması müşterisine akıllı telefon vermesi
✗ Muhasebe ofisi müşterisine buzdolabı hediye etmesi
✗ Danışmanlık firması müşterisine araba vermesi
✗ İş hacminin %10’u kadar eşantiyon dağıtılması
Önemli Notlar:
✓ Makul tutar sınırı içinde kalınmalıdır
✓ İrsaliye düzenlenmeli, “Eşantiyon” notu düşülmelidir
✓ Teslim tutanağı alınabilir
✓ Vergi incelemesinde savunulabilir olmalıdır
✓ Her yıl aynı müşterilere dağıtılabilir
VUK Dayanağı: VUK Madde 274, KDV Genel Uygulama Tebliği
FİRMA KARGO KAMPANYASI DA YAPABİLİR
Senaryo 9: E-Ticaret Kargo Bedava Kampanyası
İşletme: Elif Hanım’ın Online Mağazası
Kampanya: 500 TL ve üzeri alışverişlerde kargo bedava
Kargo Ücreti: 40 TL + KDV (%10)
Normal Kargo Alım İşlemi:
Aylık 1.000 adet gönderi için kargo ücreti.
Birim fiyat: 40 TL + KDV (%10)
Toplam: 40.000 TL + 4.000 TL KDV = 44.000 TL
Müşteriye Yansıyan (Kampanyalı Siparişler – 600 adet):
600 adet kargo ücreti müşteriden tahsil edilmemiştir (bedava kargo).
Tutar: 600 × 40 = 24.000 TL
KDV: 2.400 TL
Muhasebe Kaydı (Kargo Alımı):
Bedava Kargo Promosyon Kaydı:
Açıklama:
E-ticaret sitelerinde “kargo bedava” kampanyası aslında bir promosyon uygulamasıdır. İşletme kargo ücretini kargo firmasına öder, ancak müşteriden tahsil etmez.
Bu durumda, bedava yapılan kargo ücretleri pazarlama gideri olarak kaydedilir. KDV işlemi ise şöyledir: Satılan ürünün KDV oranına göre kargo KDV’si de değerlendirilir.
Örneğin satılan ürün %20 KDV’ye tabi ise ve kargo %10 KDV’li ise, kargo KDV’sinin tamamı indirilebilir (çünkü %10 < %20).
Önemli Notlar:
✓ Bedava kargo pazarlama gideridir
✓ KDV indirimi tam olarak yapılabilir
✓ Kampanya şartları faturada belirtilmelidir
✓ Minimum sipariş tutarı olabilir
✓ Kargo faturası firma adına düzenlenir
Alternatif Yöntem: Bazı işletmeler bedava kargoyu ürün fiyatına yansıtır ve ayrı kayıt yapmaz. Bu durumda satış fiyatı yüksek gösterilir ve kargo bedeli ürün fiyatı içinde erir. Ancak bu yöntem şeffaf değildir ve önerilmez.
NEDEN DANIŞMANLIKTA PROMOSYON OLMASIN
Senaryo 10: Hizmet Sektöründe Promosyon (Ücretsiz Danışmanlık)
İşletme: Ahmet Bey’in Muhasebe Ofisi
Kampanya: Yeni müşterilere ilk ay ücretsiz vergi danışmanlığı
Hizmet Bedeli: Normal 2.000 TL + KDV (%20)
Normal Hizmet Satış Kaydı (Ücretli Müşteri):
Promosyon Hizmet Maliyeti (Ücretsiz Müşteri):
Ücretsiz verilen danışmanlık için personel maaşı ve ofis giderleri harcanmıştır.
Tahmini maliyet: 1.500 TL
Muhasebe Kaydı:
Hizmet sektöründe promosyon genellikle ayrı kayıt gerektirmez. Çünkü somut bir mal teslimi yoktur. Ancak yönetim muhasebesinde bu promosyonun maliyeti takip edilebilir:
Açıklama:
Hizmet sektöründe ücretsiz verilen hizmetler doğrudan satış geliri yaratmadığı için ayrı muhasebe kaydı gerektirmez. Ancak bu hizmet için yapılan personel maaşı, kira, elektrik gibi giderler zaten normal dönem giderleri olarak kaydedilmiştir.
İşletme isterse yönetim raporlaması için ücretsiz verilen hizmetlerin maliyetini not hesabında gösterebilir. Bu, kampanyanın karlılık analizinde faydalı olur.
KDV Durumu:
Hizmette bedelsiz teslim yoktur, dolayısıyla KDV hesabı da yoktur. Sadece gerçek satış yapılan hizmetler için KDV hesaplanır.
Önemli Notlar:
✓ Hizmet promosyonu mal promosyonundan farklıdır
✓ KDV hesabı gerekmez
✓ Maliyet takibi yönetim kararıdır
✓ Kampanya şartları yazılı olmalıdır
✓ Müşteri sözleşmesinde belirtilmelidir
Numune Ürün Muhasebe Kaydı
Numune ürün, işletmenin asıl ürününün küçük boyutlu versiyonu olup tanıtım amacıyla bedelsiz dağıtılan üründür. Numune ürün ile promosyon ürünü arasında önemli farklar vardır ve bu farklar muhasebe kaydını da etkiler.
Numune Nedir ve Şartları
Numune ürün, ticarete konu malın aynı özelliklerini taşıyan ancak küçük boyutta üretilmiş veya paketlenmiş üründür. Kozmetik firmalarının verdiği 50 ml’lik şampuan numunesi, gıda firmalarının dağıttığı 100 gramlık çikolata numunesi veya tekstil firmalarının sunduğu kumaş parçaları tipik numune örnekleridir.
Maliye Bakanlığı’nın numune ürünler için belirlediği şartlar oldukça nettir. Bu şartları sağlamayan ürünler numune değil, promosyon ürünü olarak kabul edilir ve farklı vergi kurallarına tabi olur.
Birinci şart, numune ürünün satışa konu olmayacak şekilde dizayn edilmesi ve paketlenmesidir. Normal boy ürünün sadece küçültülmüş hali yeterli değildir. Numune ürün üzerinde açık ve okunaklı şekilde “Numune – Para İle Satılmaz” ibaresi bulunmalıdır. Bu ibare hem ürün ambalajında hem de etiketinde yer almalıdır.
İkinci şart, numune ürünün ticari teamüllere uygun olmasıdır. Deterjan üreten bir firma müşterisine numune deterjan verebilir, ancak Ferrari otomobili numune olarak veremez. Verilecek numune, işletmenin faaliyet konusu ile doğrudan ilgili olmalıdır.
Üçüncü şart, numune dağıtımının pazarlama amaçlı olmasıdır. Rastgele ve anlamsız şekilde numune dağıtılması kabul edilmez. Numuneler yeni ürün tanıtımında, fuar katılımlarında, potansiyel müşterilere gönderimde veya satış sonrası müşteri memnuniyeti amaçlı kullanılmalıdır.
Dördüncü şart, numune miktarının iş hacmi ile orantılı olmasıdır. Yıllık 1 milyon TL cirosu olan bir işletmenin 500.000 TL tutarında numune dağıtması kabul edilmez. Genel kural olarak numune giderlerinin yıllık cironun %1-2’sini aşmaması önerilir.
“Para ile Satılmaz” İbaresi Zorunluluğu
Numune ürünler üzerinde “Para İle Satılmaz” veya “Numune – Satışa Konu Değildir” gibi ibarelerin bulunması yasal zorunluluktur. Bu zorunluluğun amacı, numune ürünlerin ikinci el pazarlarda satılmasını engellemektir.
Maalesef bazı kişiler kendilerine ücretsiz verilen numune ürünleri toplar ve pazar yerlerinde veya online platformlarda satışa sunar. Bu durum hem üretici firmanın marka imajını zedeler hem de vergi kaybına neden olur. “Para İle Satılmaz” ibaresi sayesinde, bu tür satışlar hukuka aykırı hale gelir ve cezai yaptırım uygulanabilir.
İbare, ürün ambalajına basılı olabileceği gibi, etiket şeklinde de yapıştırılabilir. Önemli olan ibarenin okunaklı, kalıcı ve silinmeyecek şekilde olmasıdır. Ayrıca ibare Türkçe olmalıdır. Sadece İngilizce “Not For Sale” yazmak yeterli değildir.
Eğer numune ürün üzerinde bu ibare yoksa, vergi incelemesi sırasında söz konusu ürünler numune değil normal ürün olarak kabul edilir. Bu durumda işletme, numune olarak dağıttığı ürünler için KDV ödemek zorunda kalabilir.
Numune Ürün KDV İşlemi
Numune ürünler için ödenen KDV’nin tamamı indirim konusu yapılabilir. Bu, numune ürünlerin en büyük vergi avantajıdır. Promosyon ürünlerinde KDV oranı karşılaştırması yapılırken, numune ürünlerde böyle bir zorunluluk yoktur.
Numune ürün üretimi veya satın alımı sırasında ödenen KDV, normal şekilde 191 İndirilecek KDV hesabına kaydedilir. Numune dağıtıldığında ise KDV ile ilgili ek bir işlem yapılmaz. Sadece numune ürünün maliyet bedeli 760 Pazarlama Giderleri hesabına aktarılır.
Bu avantajlı durumun nedeni, numune ürünlerin satış amacı taşımaması ve tamamen tanıtım amaçlı olmasıdır. KDV Kanunu’nun sistematiğine göre, işletmenin ticari faaliyeti için yaptığı tüm harcamaların KDV’si indirilebilir. Numune dağıtımı da bu kapsamdadır.
Örneğin 10.000 TL + 2.000 TL KDV ile numune ürün satın aldınız. Bu 2.000 TL KDV’nin tamamını geri alabilirsiniz. Numune dağıttığınızda sadece 10.000 TL maliyet bedeli pazarlama gideri olur. KDV düzeltmesi gerekmez.
Numune Ürün Muhasebe Kayıt Örnekleri
Numune ürün muhasebe kaydı oldukça basittir ve promosyon ürün kaydından daha az karmaşıktır.
Örnek 1: Numune Satın Alma ve Dağıtma (Aynı Ay)
Kozmetik firması 5.000 adet şampuan numunesi satın almıştır.
Birim fiyat: 4 TL + KDV (%20)
Toplam: 20.000 TL + 4.000 TL KDV = 24.000 TL
Satın Alma Kaydı:
Dağıtım Kaydı:
Bu kayıtta dikkat edilecek nokta, 4.000 TL KDV’nin tamamının indirim konusu yapılmasıdır. Dağıtım sırasında KDV ile ilgili ek kayıt gerekmez.
Örnek 2: Numune Üretimi (İmalat Firması)
Parfüm fabrikası kendi ürettiği parfümün 10 ml’lik numunesini üretiyor.
5.000 adet numune üretilmiştir.
Birim maliyet: 8 TL
Toplam: 40.000 TL
Üretim Kaydı:
Dağıtım Kaydı:
İmalat firmaları numune üretiminde kullandıkları hammadde için ödedikleri KDV’yi normal şekilde indirebilirler. Numune üretimi, normal üretim faaliyetinin bir parçası olarak kabul edilir.
Promosyon, Numune ve Eşantiyon Farkları
Promosyon, numune ve eşantiyon kavramları sıklıkla karıştırılır. Ancak vergi mevzuatı açısından bu üç kavram farklı anlamlara gelir ve farklı muhasebe kayıtları gerektirir. Doğru sınıflandırma yapmak, hem vergi avantajından yararlanmak hem de inceleme riskini azaltmak için kritik öneme sahiptir.
Karşılaştırma Tablosu: Promosyon vs Numune vs Eşantiyon
Promosyon Ürün Özellikleri
Promosyon ürün, müşteriyi satın almaya özendirmek için verilen üründür. Promosyon ürünün en önemli özelliği, satın alınan ana ürün ile birlikte verilmesidir. Müşteri ana ürünü satın almadan promosyon ürünü alamaz.
Promosyon ürün normal boyutta ve satılabilir özelliktedir. Üzerinde “Satılmaz” ibaresi yoktur. Müşteri isterse bu ürünü başkasına satabilir veya hediye edebilir.
KDV açısından promosyon ürünlerde oran karşılaştırması yapılır. Eğer promosyon ürünün KDV’si ana üründen yüksekse, fazla olan KDV gider yazılır. Bu durum promosyonun en büyük dezavantajıdır.
Numune Ürün Özellikleri
Numune ürün, asıl ürünün küçük boyutlu ve satılamaz versiyonudur. Numune mutlaka “Para İle Satılmaz” ibaresini taşımalıdır. Aksi takdirde numune olarak kabul edilmez.
Numune ürün, müşterinin ana ürünü satın alıp almamasından bağımsız olarak verilebilir. Potansiyel müşterilere, fuarlarda ziyaretçilere veya rastgele kişilere dağıtılabilir.
KDV açısından numune ürünler en avantajlı kategoridir. Numune için ödenen KDV’nin tamamı indirim konusu yapılır. Oran hesabı gerekmez.
Eşantiyon Özellikleri
Eşantiyon, firma tanıtımı amacıyla verilen ve genellikle firma logosu taşıyan ürünlerdir. Eşantiyon ile ana ürün arasında doğrudan ilişki olmayabilir. Ajanda, kalem, takvim, anahtarlık, tişört gibi ürünler tipik eşantiyon örnekleridir.
Eşantiyon dağıtımı mevsimsel olabilir. Yılbaşında ajanda, bayramlarda takvim dağıtmak yaygın eşantiyon uygulamalarıdır.
KDV açısından eşantiyon için ödenen KDV’nin tamamı indirim konusu yapılabilir. Ancak eşantiyon tutarı iş hacmi ile orantılı olmalıdır. Aşırı eşantiyon harcaması kabul edilmez.
ÖTV’li Ürünlerde Promosyon İşlemleri
Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) bazı ürün gruplarına uygulanan özel bir vergidir. Lüks tüketim malları, zararlı alışkanlık ürünleri ve enerji ürünleri ÖTV’ye tabidir. Bu ürünlerde promosyon uygulaması yapılırken ÖTV hesabı da göz önüne alınmalıdır.
Aynı ÖTV Oranlı Ürünler
Eğer ana ürün ile promosyon ürün aynı ÖTV oranına tabi ise durum oldukça basittir. Maliye Bakanlığı’nın özelgesine göre, ana mal için hesaplanan ÖTV promosyon ürünü de kapsar. Promosyon ürün için ayrıca ÖTV hesaplanmaz.
Örneğin parfüm (ÖTV %20) satarken yine parfüm (ÖTV %20) hediye ediyorsanız, sadece satılan parfümler için ÖTV hesaplarsınız. Hediye parfümler için ek ÖTV gerekmez.
“3 al 2 öde” kampanyalarında bu durum daha da belirgindir. Müşteri 3 ürün için ödeme yapar, 4 ürün alır. ÖTV sadece 3 ürün için hesaplanır, 4. ürün (hediye) için ÖTV hesabı yoktur.
Bu uygulama, ÖTV’nin mantığı ile uyumludur. ÖTV, tüketimi caydırma amacı taşır. Ancak promosyon ürün bedelsiz verildiği için tüketici buradan gelir elde etmez. Dolayısıyla promosyon ürün için ÖTV almak mantıksız olurdu.
Farklı ÖTV Oranlı Ürünler
Eğer ana ürün ile promosyon ürün farklı ÖTV oranlarına tabi ise durum karmaşıklaşır. Bu durumda promosyon ürün için de ÖTV hesaplanması gerekir.
Örneğin alkollü içecek (ÖTV %63,9) satarken sigara (ÖTV değişken) hediye ediyorsanız, her iki ürün için de ayrı ayrı ÖTV hesaplamalısınız.
Ancak bu tür karma promosyonlar çok nadir uygulanır. Çünkü farklı ÖTV oranlı ürünlerin birlikte promosyona konu edilmesi hem muhasebe açısından karmaşıktır hem de mantıksızdır. Alkol satan firma neden sigara hediye etsin?
Genel kural olarak, ÖTV’li ürünlerde promosyon yaparken aynı ürün grubunda kalmak en güvenli yöntemdir. Parfüme parfüm, alkole alkol, sigaraya sigara hediye etmek hem muhasebe kayıtlarını basitleştirir hem de vergi sorunlarını önler.
ÖTV Oranları 2024
2024 yılı için güncel ÖTV oranları şöyledir (örnekler):
ÖTV oranları sık sık değişebilir. Promosyon uygulaması yapmadan önce güncel oranları kontrol etmek önemlidir.
Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Promosyon ürünü muhasebe kaydında doğru işlem yapmak için bazı kritik noktalara dikkat etmek gerekir. Bu bölümde vergi incelemesinde sorun yaşamamak için bilmeniz gereken önemli hususları ele alacağız.
İrsaliye ve Belge Düzenleme
Promosyon, numune veya eşantiyon ürün dağıtımında mutlaka irsaliye düzenlenmelidir. Fatura düzenlenmez, çünkü bedelsiz teslim söz konusudur. Ancak mal hareketini belgeleyen irsaliye yasal zorunluluktur.
İrsaliye üzerinde ürünün niteliği açıkça belirtilmelidir. “Promosyon Ürünü”, “Numune – Para İle Satılmaz” veya “Eşantiyon” gibi notlar düşülmelidir. Bu notlar, vergi incelemesinde promosyon uygulamasını kanıtlamanız için gereklidir.
İrsaliyede ürün adedi, cinsi ve birim fiyatı (sıfır olarak) gösterilir. KDV hesaplanmaz, sadece “KDV İstisnası” veya “Bedelsiz Teslim” notu düşülür.
Bazı durumlarda fatura düzenlemek de mümkündür. Özellikle kurumlar arası promosyon uygulamalarında, alıcı firma fatura talep edebilir. Bu durumda sıfır bedelli fatura kesilebilir.
Bedelsiz Alan Kişinin Vergi Yükümlülüğü
Promosyon ürünü bedava alan kişi vergi ödemez. Çünkü gelir elde etmemiştir. Ancak dikkat edilmesi gereken bir durum vardır: Eğer promosyon alan kişi bu ürünü satarsa, o zaman vergi ödemesi gerekir.
Örneğin müşteri “3 al 2 öde” kampanyasından yararlanarak 4 ürün aldı. 3 ürün için ödeme yaptı, 1 ürün bedavaydı. Eğer bu bedava ürünü başkasına satarsa, satış geliri elde etmiş olur ve bu gelir üzerinden vergi ödemesi gerekir.
Bu durum özellikle numune ürünlerde önemlidir. Numune üzerinde “Para İle Satılmaz” ibaresi varsa, bu ürünün satışı yasadışıdır. Satış yapan kişi hem vergi cezası alır hem de hukuki sorumluluk taşır.
Teslim Tutanağı Kullanımı
Bazı promosyon uygulamalarında irsaliyenin yanı sıra teslim tutanağı da düzenlenebilir. Özellikle değerli ürünlerin promosyon olarak verildiği durumlarda teslim tutanağı önerilir.
Teslim tutanağında şu bilgiler yer alır:
Alan kişinin adı, soyadı, TC kimlik numarası
Ürünün cinsi, miktarı, özellikleri
Teslim tarihi ve yeri
“Promosyon/Numune/Eşantiyon olarak bedelsiz alındı” notu
Alan kişinin imzası
Teslim tutanağı özellikle e-ticaret sitelerinin kargo bedava kampanyalarında, teknoloji firmalarının değerli hediye verdiği durumlarda ve ilaç firmalarının doktorlara numune dağıtımında kullanılır.
Muhasebe Kayıt Disiplini
Promosyon ürünü muhasebe kaydında düzen ve disiplin çok önemlidir. Kayıtların zamanında ve doğru yapılması, vergi incelemesinde sorun yaşanmamasını sağlar.
Birinci kural, promosyon ürünü ayrı stok hesabında takip etmektir. 157 Diğer Stoklar veya 158 Diğer Stoklar hesabının alt kırılımında “Promosyon Stokları” veya “Numune Stokları” gibi alt hesaplar açılabilir.
İkinci kural, promosyon dağıtımını düzenli kaydetmektir. Hangi tarihte, kime, kaç adet promosyon verildiği takip edilmelidir. Bu bilgiler hem stok kontrolü hem de vergi incelemesi için gereklidir.
Üçüncü kural, KDV düzeltmelerini zamanında yapmaktır. Eğer promosyon sonraki aylarda dağıtılacaksa, dağıtım ayında mutlaka 391 hesabı ile KDV düzeltmesi yapılmalıdır.
Yaygın Hatalar ve Çözümleri
Promosyon ürünü muhasebe kaydında sıkça yapılan hatalar vardır. Bu hatalar hem vergi cezasına hem de gereksiz gider yazılmasına neden olur. En yaygın hataları ve çözümlerini inceleyelim.
Hata 1: Tüm KDV’yi İndirim Konusu Yapmak
En sık yapılan hata, farklı KDV oranlı promosyon ürününde oran hesabı yapmadan tüm KDV’yi indirim konusu yapmaktır.
Yanlış Uygulama:
Çay (KDV %10) satarken bardak (KDV %20) hediye ediyorsunuz. Bardak için ödediğiniz 10.000 TL KDV’nin tamamını 191 hesabından indiriyorsunuz.
Doğru Uygulama:
10.000 TL KDV’nin sadece yarısını (10/20 = 5.000 TL) indirim konusu yapmalısınız. Kalan 5.000 TL’yi gider olarak yazmalısınız.
Sonuç:
Yanlış uygulamada 5.000 TL fazla KDV indirimi yapılır. Vergi incelemesinde bu tutar cezalı olarak tahsil edilir. Ayrıca gecikme faizi de uygulanır.
Çözüm:
Her promosyon uygulamasında KDV oranlarını karşılaştırın. Eğer promosyon ürün KDV’si yüksekse mutlaka oran hesabı yapın.
Hata 2: Belgesiz Promosyon Dağıtmak
İkinci yaygın hata, promosyon dağıtımında irsaliye düzenlememektir.
Yanlış Uygulama:
Müşteriye promosyon ürünü veriyorsunuz ama hiçbir belge düzenlemiyorsunuz. “Nasılsa bedava, belge gerekmez” diye düşünüyorsunuz.
Doğru Uygulama:
Her bedelsiz mal hareketi için irsaliye düzenlenmesi zorunludur. İrsaliye üzerinde “Promosyon” notu düşülmelidir.
Sonuç:
Belgesiz mal hareketi vergi kaçakçılığı suçudur. Çok ağır cezalar uygulanır. Hem vergi cezası hem adli ceza söz konusu olabilir.
Çözüm:
Her promosyon, numune veya eşantiyon dağıtımında mutlaka irsaliye düzenleyin. İrsaliye, hem sizi hem müşteriyi korur.
Hata 3: Absürt Hediyeler Vermek
Üçüncü hata, işin mantığına uymayan absürt hediyeler vermektir.
Yanlış Uygulama:
Kırtasiye dükkânı müşterilerine akıllı telefon hediye ediyor. Veya danışmanlık firması müşterilerine buzdolabı veriyor.
Doğru Uygulama:
Hediye ürün, ana ürün veya işletme faaliyeti ile ilgili olmalıdır. Kırtasiye firması defter, kalem, ajanda gibi ürünler hediye etmelidir.
Sonuç:
Absürt hediyeler “kanunen kabul edilmeyen gider” olarak değerlendirilir. Ne KDV’si indirilir ne de gider yazılabilir. Tamamı red edilir ve ceza kesilir.
Çözüm:
Her promosyon uygulamasından önce “Bu hediye işimizle ilgili mi?” diye sorun. Eğer cevap hayır ise o hediyeyi vermeyin.
Hata 4: Numunede İbare Yazmamak
Dördüncü hata, numune ürün üzerinde “Para İle Satılmaz” ibaresini yazmamaktır.
Yanlış Uygulama:
Kozmetik firması şampuan numunesi üretiyor ama üzerine sadece “Numune” yazıyor. “Para İle Satılmaz” ibaresi yok.
Doğru Uygulama:
Numune ürün üzerinde mutlaka “Numune – Para İle Satılmaz” veya benzeri ibare bulunmalıdır. Bu ibare hem ambalajda hem etikette olmalıdır.
Sonuç:
İbare olmadan dağıtılan ürünler numune değil normal ürün olarak kabul edilir. Tüm KDV indirimi red edilir ve ceza kesilir.
Çözüm:
Numune üretimi veya satın alımında mutlaka ibarenin varlığını kontrol edin. Hiçbir numune ibarsiz dağıtılmamalıdır.
Sık Sorulan Sorular
Promosyon ürünü muhasebe kaydı nasıl yapılır?
Promosyon ürünü muhasebe kaydı iki aşamada yapılır. İlk aşamada ürün satın alınır ve 157 Diğer Stoklar ile 191 İndirilecek KDV hesaplarına kaydedilir. İkinci aşamada ürün dağıtılır ve 760 Pazarlama Giderleri hesabına aktarılır. Eğer KDV oranı farklıysa oran hesabı yapılır.
KDV oranı farklı olan promosyonda nasıl hesaplama yapılır?
Ana ürünün KDV oranını hediye ürünün KDV oranına bölerek çarpan bulursunuz. Bu çarpanı hediye ürün için ödenen KDV ile çarpar ve indirilecek KDV’yi bulursunuz. Kalan kısım gider olarak yazılır.
Numune ile promosyon arasındaki fark nedir?
Numune, asıl ürünün küçük boyutlu ve “Para İle Satılmaz” ibareli versiyonudur. Promosyon ise normal boyutta olan ve satılabilen üründür. Numunede tüm KDV indirilirken, promosyonda oran hesabı yapılır.
“3 al 2 öde” kampanyasında muhasebe kaydı nasıl olur?
Satış kaydı ödeme yapılan ürün adedi üzerinden yapılır (örneğin 3 ürün). Ancak stoktan çıkan ürün sayısı toplam adettir (örneğin 4 ürün). Bedava verilen ürün maliyeti 760 Pazarlama Giderleri hesabına yazılır.
Eşantiyon için ödenen KDV indirilebilir mi?
Evet, eşantiyon için ödenen KDV’nin tamamı indirilebilir. Ancak eşantiyon tutarı iş hacmi ile orantılı olmalıdır. Aşırı eşantiyon harcaması kabul edilmez.
Promosyon dağıtımında fatura mı irsaliye mi kesilir?
Promosyon dağıtımında genellikle irsaliye kesilir. Fatura düzenlenmez çünkü bedelsiz teslim söz konusudur. Ancak kurumlar arası işlemlerde sıfır bedelli fatura kesilebilir.
Promosyon ürünü sonraki ayda dağıtılırsa ne olur?
Promosyon ürünü sonraki ayda dağıtılırsa, alım ayında tüm KDV indirilir. Dağıtım ayında ise fazla indirilen KDV, 391 İlave Edilecek KDV hesabı ile düzeltilir ve gidere eklenir.
ÖTV’li ürünlerde promosyon yapılabilir mi?
Evet, ÖTV’li ürünlerde promosyon yapılabilir. Eğer ana ürün ile promosyon ürün aynı ÖTV oranına tabi ise, promosyon için ayrıca ÖTV hesaplanmaz. Farklı oran varsa her ürün için ayrı ÖTV hesaplanır.
Bedelsiz kargo muhasebe kaydı nasıl yapılır?
Bedelsiz kargo, pazarlama gideri olarak kaydedilir. İşletme kargo ücretini kargo firmasına öder (770 Genel Yönetim Giderleri), ancak müşteriden tahsil etmediği için bu tutarı 760 Pazarlama Giderleri hesabına aktarır.
Promosyon alan kişi vergi öder mi?
Promosyon alan kişi bedelsiz aldığı için vergi ödemez. Ancak bu ürünü başkasına satarsa, satış geliri üzerinden vergi ödemesi gerekir.
Numune ürün üzerinde hangi ibare olmalıdır?
Numune ürün üzerinde “Numune – Para İle Satılmaz” veya “Satışa Konu Değildir” gibi ibare bulunmalıdır. Bu ibare hem ambalajda hem etikette okunaklı şekilde yazılmalıdır.
Promosyon gideri kanunen kabul edilmeyen gider olur mu?
Ticari teamüllere uygun ve iş hacmi ile orantılı promosyon giderleri kabul edilir. Ancak absürt hediyeler (kırtasiyecinin telefon vermesi gibi) kanunen kabul edilmeyen gider olarak red edilir.
Hizmet sektöründe promosyon nasıl uygulanır?
Hizmet sektöründe genellikle ilk ay ücretsiz hizmet veya indirimli hizmet promosyonu yapılır. Somut mal teslimi olmadığı için ayrı muhasebe kaydı gerekmez. Sadece yapılan harcamalar normal gider olarak kaydedilir.
E-ticaret sitesinde hediye çeki promosyonu nasıl kaydedilir?
Hediye çeki promosyonu, çek kullanıldığında satış indirimi olarak kaydedilir. İndirim tutarı pazarlama gideri olarak değerlendirilir. KDV hesabında indirim sonrası tutar esas alınır.
Promosyon stoku nasıl takip edilir?
Promosyon stokları, 157 veya 158 Diğer Stoklar hesabının alt kırılımında ayrı takip edilir. Hangi tarihte ne kadar promosyon alındığı ve dağıtıldığı kayıt altına alınır.
Promosyon ürün için teslim tutanağı gerekli mi?
Teslim tutanağı zorunlu değildir ancak önerilir. Özellikle değerli ürünlerin promosyon olarak verildiği durumlarda, alan kişinin imzalı teslim tutanağı almak güvenlidir.
Farklı ÖTV oranlı ürünlerde promosyon yapılabilir mi?
Teorik olarak yapılabilir ancak önerilmez. Farklı ÖTV oranlı ürünlerde her ürün için ayrı ÖTV hesaplanması gerekir ve muhasebe kaydı karmaşıklaşır.
Promosyon kampanyası ne kadar süreyle uygulanabilir?
Promosyon kampanyasının yasal bir süre sınırı yoktur. Ancak sürekli promosyon uygulaması, vergi incelemesinde “normal satış” olarak değerlendirilebilir. Dönemsel kampanyalar daha güvenlidir.
İhracatta promosyon ürünü gönderilebilir mi?
Evet, ihracatta da promosyon ürünü gönderilebilir. Ancak gümrük beyannamesi ve irsaliyede “Numune” veya “Promosyon” notu düşülmelidir. Bedelsiz teslim olduğu için fatura değeri sıfır gösterilir.
Promosyon ürün iadesi olursa ne yapılır?
Promosyon ürün iade edilirse, dağıtım kaydı tersine çevrilir. 157 Diğer Stoklar hesabı borçlandırılır, 760 Pazarlama Giderleri hesabı alacaklandırılır. KDV düzeltmesi de geri alınır.
Sonuç ve Tavsiyeler
Promosyon ürünü muhasebe kaydı ilk bakışta karmaşık görünse de temel kuralları öğrendiğinizde oldukça basittir. KDV oranı karşılaştırması, doğru hesap kodları kullanımı ve belgelendirme konularına dikkat etmek yeterlidir.
Bedelsiz mal vermek işletmeniz için güzel bir pazarlama stratejisidir. Ancak vergi kurallarını bilmeden promosyon uygulamak hem mali külfet hem de vergi cezası getirebilir. Yanlış KDV hesaplaması, belgesiz dağıtım veya absürt hediyeler ciddi sorunlara neden olur.
Temel Tavsiyelerimiz:
Her promosyon kampanyası öncesinde muhasebecinizle mutlaka görüşün. “Şöyle bir kampanya yapmayı düşünüyorum, vergi durumu ne?” diye sorun. Profesyonel destek almak, sonradan yaşanacak sıkıntıların önüne geçer.
KDV oranlarını her zaman kontrol edin. Ana ürününüz ile hediye ürününüzün KDV oranları farklıysa mutlaka oran hesabı yapın. Tüm KDV’yi indirim konusu yapmak en sık yapılan hatadır.
Belgelendirmeyi ihmal etmeyin. Her promosyon, numune veya eşantiyon dağıtımında irsaliye düzenleyin. İrsaliye üzerine ürünün niteliğini (promosyon/numune/eşantiyon) açıkça yazın.
Numune ürünlerinizde “Para İle Satılmaz” ibaresini mutlaka kullanın. Bu ibare hem hukuki sorumluluk hem de vergi avantajı açısından kritik öneme sahiptir.
Absürt hediyelerden kaçının. Hediye ürününüz, işletme faaliyetiniz ile mantıklı bir ilişki içinde olmalıdır. Kırtasiyeci telefon, muhasebeci buzdolabı veremez.
İlgili Yazılarımız:
Promosyon ürünü muhasebe kaydı konusunda bu kadar! Sorularınız varsa yorumlarda paylaşabilirsiniz. İyi işler, bol kazançlar!
Son Güncelleme: 18 Ekim 2024
Yasal Uyarı: Bu yazı bilgilendirme amaçlıdır. Kesin vergi uygulamaları için yetkili bir mali müşavire danışmanız önerilir.
