Epistemoloji ve Fenomen Kavramları

Epistemoloji ve Fenomen kavramları ayrılmaz ikilidir. Zira felsefeciler iki kavramı tokuşturarak çözüm yolu ararlar. Elbette, konuştuğumuz halk ağzıyla, yoksa felsefe okumuş veya filozof bir kimsenin kullanacağı kelimeler bunlar değildir. Zira tez, antitez ve sentezle ilerleyen uzun ve yorucu yolu kat etmek kolay değildir.

En başta belirtelim ki burada; çok sık duyduğumuz ama anlamakta zorlandığımız bir kaç kavramı kısaca izah edeceğiz.

.

• Ontoloji
• Fenomen
• Epistemoloji
• Teleolojik
• Arke

Epistemoloji ve Fenomen kavramlarına bilim ışığı altına tanımlıyoruz. Öncelikle belirtelim ki İmam-ı Gazali hazretlerinin felsefeye bakış çizgisi bizim için tek ve geçer bakış açısıdır. Kavramı çok kısa olarak şu şekilde özetleyebiliriz;

Ateş pamuğu yakar (Hz. Allah (C.C) izin verirse)

Bilime eyvallah çekeriz ama her şeyin sahibi ve takdir edeni Hz. Allah’tır. Felsefe soyut kavram olmasına rağmen ancak bilimle anlamlı hale gelir, diyerek konumuza geçebiliriz.

Epistemoloji ve Fenomen Ontoloji Olmadan Olmaz

Ontoloji kavramının en kısa açıklaması “Varlık bilimi” olarak izah ederiz. Nedir? sorusuna cevap arar.

Fenomen kavramı ise görünürdeki dünya yani dış dünya. Hava, toprak, su, ateş vb.

Epistemoloji ise hepimizin anladığı anlamıyla bilgi felsefesidir. Şu şekilde izah edecek olursak; fenomenler arası ilgi ve ilişkiyi inceler. Şöyle ki; Uçak ve hava, gemi ve deniz ilişkisi gibi. Yani dönüşümler aynı yere bağlanıyor.

Teleolojik kavramı ise bize biraz yabancı olsa da Gaye (amaç) ve neden şeklinde kısaca özetleyebiliriz.

Arke kavramını ise çok sık duyarız, kısa anlamıyla ilke, her şey ilkeden çıkar. Elbette felsefeciler bu kavramı da oldukça yorar. Ne var ne yok topu bu kavramın üzerine atarlar.

Arkeyi birçok felsefeci farklı olarak yorumlar. Mesela Tales

“Her şey sudan geldi”

diyerek kendi düşüncesine göre bir tez ortaya atar.

Felsefe Kavramını Örnekte Kullanalım

Felsefe kavramı olarak çok sık kullanılan örneği biz de kullanalım ve kelimenin altına notumuzu düşelim.

Yukarıdaki örnek klasikleşmiş cümledir. Kısaca cümledeki felsefe terimlerini görebiliyoruz. Elbette kavramı daha iyi anlamamıza yardımcı oluyor.

Daha öncede belirttiğimiz gibi Felsefe Bilim olarak kullanıldığında tadından yenmiyor. Çünkü asıl amacı bilimsel çalışmaları sistemleştirerek daha ileriye götürmektir. Yoksa ilgi alanına girmeyen “Yaradılış” gibi sorulara yanıt aramaya çalışması boşa kürek sallamasıdır.

Örneğimizi biraz daha somutlaştıracak olursak; aynı şekilde sık kullanılan şu cümleleri sıralayabiliriz.

Ağacın işlenmesiyle oluşan tahtadan yemek masası yaptığımızı düşünelim.

• Burada Ağaç ve Masa kavram olarak Fenomendir.
• Masanın ağaçtan yapıldığını deneyimleyerek öğreniyoruz bu da Epistemolojidir.
• Ağaca ve masaya baktığımızda aynı yapı taşına sahip olmalarına rağmen masanın kendiliğinden değil de biri tarafından yapıldığını anlarız buna da Ontoloji deriz.
• Masanın yapılış amacına uygun olarak üzerinde yemek yenmesi ise Teleolojiktir.

Felsefede çok sık olarak kullanılan kavramları bu şekilde kısaca izah ettik. Umarım anlaşılır şekildedir.